ایریدیم عنصری با عدد اتمی ۷۷، وزن اتمی ۱۹۲٫۲۲ دمای ذوب ۲۴۱۰ سلسیوس، دمای جوش ۴۱۳۰ سلسیوس، چگالی ۲۲٫۶۵استو از فلزهای گروه پلاتین و خواص مشابه Rh است. در اسمریدیم به صورت آلیاژ طبیعی Pt وجود دارد. ساختار این فلز مکعب تنگ چیدهاست. از این ماده برای تهیه نوک خودنویس و در کاتالیزورها به کار میرود. این فلز پس از اوسمیوم بیشترین چگالی را در بین عناصر دارد. ایریدیوم در برابر خوردگی و فرسایش حتی تا دمای ۲۰۰۰ درجه سانتیگراد مقاومت بسیار زیادی دارد و فقط نمک های خاص و هالوژن باعث خوردگی آن میشوند. همچنین پودر و گرد آن بسیار قابل اشتعال و واکنشپذیر است. این فلز کمیاب، چگال و بسیار مقاوم است. فراوانی این فلز در پوسته زمین کم است ولی در شهاب سنگها فراوانی بیشتری دارد. تولید جهانی سالیانه این فلز تنها ۳ تن است.
اکتشاف
ایریدیوم در سال ۱۸۰۳ در میان ناخالصی های نامحلول پلاتین توسط اسمیتسون تنانت کشف شد. تنانت نام ایریدم را از الهه یونانی ایریس که به معنای رنگین کمان است برگزید. زیرا نمک های ایریدیم رنگهای مختلفی دارند.
خصوصیات فیزیکی
ایریدیم فلزی از گروه پلاتین است که رنگی سفید، شبیه به پلاتین دارد اما کمی مایل به زرد است. به علت نقطه ذوب بالا، سختی و شکنندگی شکل و فرم دادن به ایریدیم بسیار مشکل است. به همین جهت از پودر آن برای این منظور استفاده میشود. خواص فیزیکی این فلز تا دمای ۱۶۰۰ درجه سانتیگراد بدون تغییر باقی میماند. این فلز در دمای 0.14 کلوین به ابر رسانا تبدیل میشود. در میان فلزات تنهااسمیوم میتواند بر روی آن خراش ایجاد کند و پس از اسمیوم چگال ترین عنصر است.
خواص شیمیایی
در میان فلزات ایریدیم بیشترین مقاومت را در برابر خوردگی دارد. تقریباً هیچ اسید یا فلز مذابی نمیتواند آن را مورد حمله قراردهد. با این حال برخی نمکها مانند سدیم سیانید یا پتاسیم سیانید ،اکسیژن در دمای بالا و هالوژنها(به خصوص فلوئور) باعت خوردگی آن میشوند.
ترکیبات
اعداد اکسایش ایریدیم از -3 تا +9 را شامل میشود ولی متداول ترین اعداد اکسایش آن +3 و +4 است. همچنین اعداد اکسایش بالاتر از +6 بسیار نادر هستند و عدد اکسایش +9 فقط کاتیونهای گازی شکل را شامل میشود و ایریدیم در هیچ نمکی با این عدد اکسایش وجود ندارد. ایریدیم اکسیدهای مختلف با رنگهای متفاوت تشکیل میدهد. برای مثال IrO2 جامد آبی رنگ است. در حالی که Ir2O3 رنگ آبی مایل به سیاه دارد.