سیم ارت چیست ؟
سیم ارت (یا سیم زمین) یک مسیر رسانا هست که بخش‌های فلزی دستگاه‌ها یا تابلوهای برق رو به زمین متصل می‌کنه.
وظیفه اصلیش اینه که اگر به هر دلیل برق به بدنه دستگاه نشت کنه، جریان اضافی از طریق سیم ارت به زمین تخلیه بشه، نه از طریق بدن انسان.
🔹 اجزای اصلی سیستم ارت
یک سیستم ارت فقط یک سیم ساده نیست، بلکه چند بخش داره:
- چاه ارت (یا الکترود زمین):
- معمولاً یک میله مسی یا صفحه مسی که داخل خاک مرطوب دفن میشه.
- این بخش محل اصلی تخلیه جریان به زمین هست.
- سیم ارت (Earth Wire):
- سیم مسی با روکش زرد-سبز که بین دستگاه و چاه ارت کشیده میشه.
- سطح مقطع سیم باید کافی باشه (برای دستگاه‌های صنعتی معمولاً ۱۰ تا ۱۶ میلی‌متر مربع).
- اتصال به شاسی دستگاه:
- سیم ارت باید به بدنه یا شاسی فلزی دستگاه محکم و بدون زنگ‌زدگی وصل بشه.
- باس‌بار ارت (Earth Bar):
- در بعضی مکان‌ها یک شینه مسی نصب میشه و همه سیم‌های ارت تجهیزات به اون وصل میشن و بعد به چاه ارت میرن.
- نقش و اهمیت سیم ارت
- ایمنی جانی:
- اگر سیم فاز یا قطعه‌ای خراب بشه و به بدنه دستگاه وصل بشه، ارت باعث میشه برق سریعاً به زمین منتقل بشه و از برق‌گرفتگی جلوگیری کنه.
- ایمنی دستگاه‌ها:
- ارت جلوی تجمع ولتاژ ناخواسته روی بدنه یا بردهای الکترونیکی رو می‌گیره.
- از سوختن قطعات حساس جلوگیری می‌کنه.
- عملکرد درست فیوز و محافظ جان (RCD):
- بدون ارت، حتی اگر فیوز یا کلید محافظ نصب باشه، ممکنه عمل نکنن.
- وجود ارت باعث میشه در لحظه خطر، فیوز سریع قطع کنه.
- کاهش نویز الکتریکی:
- ارت باعث میشه نویزها و ولتاژهای سرگردان در مدارهای الکترونیکی تخلیه بشن.
🔹 انواع ارت
به طور کلی سیستم‌های ارت به دو دسته تقسیم میشن:
1ارت حفاظتی (Protective Earthing):
-
- برای حفاظت از جان و دستگاه‌ها.
- این همون چیزی هست که تو دستگاه‌های لیزر استفاده میشه.
- ارت الکترونیکی (Functional Earthing):
- برای کاهش نویز و پایداری عملکرد مدارهای حساس (مثلاً در کامپیوترها یا تجهیزات پزشکی).
گاهی هر دو نوع ارت با هم ترکیب میشن.
تفاوت سیم ارت با سیم نول
خیلی‌ها فکر می‌کنن نول همون ارت هست، در حالی که این دو فرق دارن:
- سیم نول: بخشی از مدار برق و برگشت جریان الکتریکیه.
- سیم ارت: مسیر حفاظتیه و فقط در شرایط خطا یا نشتی جریان برق رو به زمین منتقل می‌کنه.
پس نول نمی‌تونه جای ارت استفاده بشه.
تست و نگهداری سیم ارت
- سیم ارت باید سالی یک بار توسط دستگاه ارت تستر (ارت‌متر) اندازه‌گیری بشه.
- مقاومت چاه ارت باید کمتر از ۲ اهم باشه تا عملکردش مطمئن باشه.
- در صورت خشک بودن خاک یا گذر زمان، ممکنه کارایی ارت کاهش پیدا کنه و نیاز به بهسازی داشته باشه.
جمع‌بندی
سیم ارت یک سیم ساده نیست، بلکه یک سیستم ایمنی حیاتیه که:
- جان افراد رو حفظ می‌کنه.
- دستگاه‌های گران‌قیمت رو از آسیب حفظ می‌کنه.
- باعث عملکرد درست تجهیزات برقی میشه.
- جزو الزامات استانداردهای برق و ایمنی هست.